Het groeiende aantal mensen met gehoorverlies in onze tijd is een gevolg van de industrialisering en de moderne manier van leven: de wereld is te luidruchtig geworden voor ons gevoelige gehoororgaan. Toch waren afbeeldingen van oorinstrumenten en personen met oorziekten ook in het oude Egypte geen zeldzaamheid. In het beroemde “Papyrus Leiden” (uit ca. 1674 v. Chr.) staan talrijke geneeskrachtige planten vermeld die zouden helpen tegen doofheid en oorpijn. Er bestaat zelfs bewijs dat er al in de klassieke oudheid primitieve gehoorapparaten werden gebruikt. Het beroemdste voorbeeld hiervoor is Alexander de Grote.

Alexander de Grote (356 – 323 v. Chr.)

Veroveraar van het grootste rijk in de geschiedenis van de klassieke oudheid. Na een oorinfarct heeft hij waarschijnlijk van een opvallend hulpmiddel gebruikgemaakt: Op gouden munten is hij vaak afgebeeld met twee ondersteboven geplaatste ramhoorns op zijn hoofd, waarvan de punten in zijn oren lijken uit te komen. Veel experts beschouwen dit als de eerste versie van de later eeuwenlang gebruikte oorhoorn.

Feit is: Sinds mensenheugenis hebben talrijke beroemde personen te maken gekregen met gehoorverlies: kunstenaars, wetenschappers, politici. Het type gehoorverlies en de manier waarop elke patiënt ermee omgaat, is net zo divers als de mogelijke gehoorbeschadigingen.

Ludwig van Beethoven (1770 – 1827)

Wat een bittere ironie: Ludwig van Beethoven hoort samen met Wolfgang Amadeus Mozart en Johann Sebastian Bach tot de drie grootste klassieke componisten aller tijden. Maar al op 28-jarige leeftijd kon dit muzikale genie slecht horen. Beethoven kon in het begin vooral de hoge tonen en menselijke conversaties niet goed horen en leed tevens aan oorsuizen, vervormingen en overgevoeligheid, maar moet in de laatste jaren van zijn leven compleet doof geweest zijn. Bij de première van zijn bekendste werk, de negende symfonie, in het jaar 1824 kon hij noch het orkest, noch het uitzinnige applaus van het publiek horen. We weten nu dat Beethoven leed aan otosclerose, een botziekte in het middenoor. Bij otosclerose treedt door ontstekingen een verbening van de stijgbeugel (het kleinste botje van de mens) op, waardoor de stijgbeugel steeds minder beweeglijk wordt. Dit heeft een langzaam maar zeker gehoorverlies tot gevolg dat vaak gepaard gaat met oorsuizen.

Het steeds slechtere gehoor van de componist had een duidelijke invloed op zijn werk: in de loop der jaren verwerkte hij steeds minder hoge tonen in zijn muziek, omdat hij deze steeds minder goed kon horen. In plaats daarvan gebruikte hij veel middentonen. Pas bij zijn laatste werken kwamen de hoge tonen weer terug, vermoedelijk omdat hij toen volledig doof was en hij voor zijn composities alleen nog uitging van de muziekwereld in zijn herinnering en in zijn verbeelding.

Bij vergevorderde otosclerose dringen er geen geluiden meer via de gehoorgang tot het binnenoor door; deze kunnen alleen nog als trillingen worden waargenomen via de schedel. Tegenwoordig hebben we daarvoor speciale gehoorapparaten die in een dik brilmontuur worden ingebouwd. Maar die bestonden in de 19e eeuw natuurlijk nog niet. Beethoven moest dus zijn eigen hulpmiddel bedenken. Om bij het componeren nog iets van zijn vleugel te kunnen horen, had hij een houten stang aan de vleugel bevestigd die hij tussen zijn tanden klemde. Zo kwam de muziek van de vleugel via zijn schedel in zijn binnenoor terecht.

Bill Clinton (1946 –)

Toen de 51-jarige William Jefferson “Bill” Clinton tijdens zijn ambtsperiode als 42e president van de Verenigde Staten (1993 – 2001) een routinematig gezondheidsonderzoek onderging, werd er licht gehoorverlies geconstateerd. Dat was ook niet verrassend, want hij kon op dat moment slechts met moeite gesprekken in rustige omgeving volgen. Daarom droeg Clinton voortaan tijdens staatsbanketten en bijeenkomsten met veel personen twee digitale gehoorapparaten. Bill Clinton is een typisch voorbeeld van de babyboomgeneratie, waartoe in de VS de grootste groep mensen met gehoorverlies hoort. De oorzaken voor zijn gehoorbeschadiging die hij zelf aangeeft, zijn tekenend voor zijn generatie: bezoeken aan talrijke veel te luide rockconcerten tijdens zijn jeugd en zijn activiteiten in de schoolband.

Halle Berry (1966 –)

In 2002 ontving Halle Maria Berry voor haar rol in “Monster’s Ball” als eerste Afro-Amerikaanse actrice een Oscar voor de beste hoofdrol. Toen al was ze eenzijdig slechthorend, met een gehoorvermogen van net 20% voor het rechteroor. De oorzaak van de gehoorbeschadiging was huiselijk geweld van haar toenmalige partner die haar aan het begin van de jaren 90 meermaals op haar oor sloeg.

Winston Churchill (1874 – 1965)

De legendarische Sir Winston Churchill hielp Groot-Brittannië als premier met verve door de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt gezien als de meest invloedrijke Britse staatsman van de 20e eeuw. Tijdens zijn tweede ambtsperiode als premier in de jaren 50 werd bij Churchill, die toen de 70 ruim gepasseerd was, gehoorverlies vastgesteld. Hij kampte de rest van zijn leven met dit euvel en praatte er nooit over. Hij had wel een gehoorapparaat, maar gebruikte het nooit. Dat had als gevolg dat er tijdens kabinetszittingen en zelfs ontmoetingen met andere staatslieden vaak geschreeuwd moest worden, omdat Churchill de gesprekken anders niet kon volgen.

Phil Collins (1951 –)

De Engelse soloartiest en leadzanger van de legendarische rockband Genesis kreeg op 51-jarige leeftijd een oorinfarct. Na een lange dag in de studio kreeg hij plotseling het gevoel alsof er water in zijn linkeroor was gelopen en binnen korte tijd was het oor volledig doof. Ook zijn evenwicht had eronder te lijden. Artsen stelden een infarct van het binnenoor vast, waarschijnlijk veroorzaakt door stress. Zijn oor herstelde zich later weer gedeeltelijk, maar desondanks gaf Collins enige jaren later aan niet meer op tournee te willen, onder andere vanwege zijn gehoorverlies.

Thomas Alva Edison (1847 – 1931)

Deze geniale Amerikaanse uitvinder was van kinds af aan slechthorend, maar was wel de eerste mens ter wereld die een opname kon horen van zijn eigen stemgeluid (op de door hem in 1877 uitgevonden voorloper van de grammofoon, de fonograaf). Naar eigen zeggen had hij sinds zijn twaalfde jaar geen vogeltje meer horen fluiten. Hij verkondigde keer op keer dat hij bezig was met de ontwikkeling van een gehoorapparaat en hij probeerde ook de uitvindingen van anderen uit, maar Edison scheen ook voordelen gehad te hebben van zijn gehoorverlies. Zo gaf hij aan dat hij zich daardoor tijdens zijn werk veel beter kon concentreren.

Maarten Luther (1483 – 1546)

De aanstichter van de reformatie kreeg op 43-jarige leeftijd last van tinnitus waarmee hij gedurende de rest van zijn leven geen vrede kon vinden. Voor de diepgelovige theologieprofessor was dit namelijk geen medisch probleem, maar het werk van de duivel, “die mij in zijn rijk op aarde niet uit kan staan”. Hij beschreef zijn leven als volgt: “Niemand gelooft me als ik vertel hoeveel ik te lijden heb van de duizeligheid, het rinkelen en het suizen in mijn oren. Ik kan nog geen uur ononderbroken lezen of helder nadenken, want meteen is het suizen aanwezig, waardoor ik mijn concentratie langzaam maar zeker verlies.”

Bono Vox (1960 –)

De frontman van de beroemde Ierse rockband U2, die eigenlijk Paul David Hewson heet, lijdt al jaren aan tinnitus. Al met 37 jaar zong hij over het oorsuizen dat hem teistert in het nummer “Staring at the Sun”. Daarin zingt hij onder andere: “There’s an insect in your ear, if you scratch it won’t disappear. It’s gonna itch and burn and sting.” (“Er zit een insect in je oor, ook als je krabt, verdwijnt het niet. Het jeukt, brandt en steekt.”).