Is muziek schadelijk voor je gehoor?

Het antwoord zal je verbazen. Door de opkomst van de 'persoonlijke muziekspelers', zoals smartphones en mp3-spelers, zijn de risico's op aanzienlijke gehoorverliezen bij de jonge bevolking enorm. Volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), lopen ongeveer 1,1 miljard mensen tussen 12 en 35 jaar - één op de zeven mensen op de wereld - groot risico op gehoorschade als gevolg van blootstelling aan schadelijke geluidsniveaus. Dit risico wordt voornamelijk gevormd door langdurig gebruik van persoonlijke audioapparatuur zoals smartphones en door het bezoeken van uitgaansgelegenheden, zoals nachtclubs, bars en sportstadions. Maar doe-het-zelf gereedschappen, huishoudelijke apparaten (zoals espressomachines en stofzuigers) en steeds beter werkende muziekinstallaties in de auto helpen niet echt mee. 

Op dit moment hebben meer dan 43 miljoen tieners en jongvolwassenen over de hele wereld een gehoorverlies dat hen beperkt in hun leven. Deze alarmerende cijfers van de WHO overschrijft het conventionele denken dat gehoorverlies een probleem is dat ontstaat als je ouder wordt.

Wil je weten wat de staat is van jouw eigen gehoor? Doe dan de gratis online hoortest van Schoonenberg.

Wereldwijde studies hebben aangetoond dat onbehandeld gehoorverlies een grote financiële en medische schadepost is voor de maatschappij. Volgens het internationale Better Hearing Institute (Instituut voor Beter Horen), is dit de oorzaak van hogere werkloosheidscijfers en een algehele vermindering van kwaliteit van leven - angsten, depressie, sociale isolatie, sociale paranoia, medische gezondheid, emotionele stabiliteit en cognitief functioneren - wat weer een negatieve invloed heeft op de arbeidsprestatie.

Een aantal Amerikaanse onderzoekers van verschillende instanties en instellingen heeft interessante data verzameld ten behoeve van een nauwgezet onderzoek in het jaar 2000. Er werd uitggerekend wat de maatschappelijke kosten (in Amerika) per persoon zouden zijn, wanneer er sprake is van een ernstig tot zeer ernstig gehoorverlies.  Dat zou neerkomen op iets minder dan $300.000 per persoon, gedurende zijn of haar leven. Daarbij zou 67% van deze mensen minder productief zijn op de werkvloer en zal er een aanzienlijk deel (21%) van dat bedrag nodig zijn om speciaal onderwijs te ontwikkelen en toegankelijk te maken voor kinderen. De kosten voor baby's en kinderen gedurende een heel leven worden geschat op meer dan een miljoen dollar per persoon.

Een Australisch onderzoeksteam publiceerde in 2006 een berekening, waaruit bleek dat de kosten van gehoorverliezen in Australie rond de 11,75 miljard Australische dollars (AUD) zou uitkomen. Dat is 1,4% van het bruto binnenlands product. Een andere kostenpost van 11,3 AUD bestond uit het algemeen welzijn en ziektebelasting. Een rapport van Hear It dat in datzelfde jaar uitkwam, berekende dat gehoorverliezen de Britse economie met £13 miljard per jaar (!) kost.

Harde geluiden zorgen voor permanente schade aan de kleine haarcellen in het binnenste gedeelte van het oor. Deze beschadigingen zijn de oorzaak van een gehoorverlies. Het kan ook de trigger zijn voor oorsuizen of een zoemend geluid in de oren (tinnitus). Tinnitus kan een permanente en vervelende aandoening zijn en beïnvloedt de kwaliteit van leven. Het kan de oorzaak zijn van depressies, angst, stress, hoofdpijn, prikkelbaarheid, misselijkheid, verminderde prestaties en vermoeidheid. Voor studenten betekent dit slecht nieuws voor de academische en sociale prestaties.

Een ander interessante ontdekking: mensen met diabetes type 1 (ook een aandoening die steeds meer voorkomt bij jongeren) ervaren meer nadelige effecten van hard geluid dan anderen. Wat verontrustend is, is dat maar liefst 820.000 volwassenen alleen al in Engeland niet weten dat ze diabetes hebben (bron: Diabetes Health Intelligence).

Het Amerikaanse Center for Disease Control rapporteert soortgelijke bevindingen. Zo'n 29 miljoen Amerikanen (9,3% van de bevolking) heeft diabetes. Van ruim 8 miljoen van deze mensen wordt gedacht dat zij zich er niet bewust van zijn. Naast degenen die al diabetes hebben, wordt er door het Center geschat dat 86 miljoen Amerikaanse volwassenen - dat is één op de drie - pre-diabetes heeft, een voorbode van diabetes.

Het is ook opvallend dat er bewijs (zij het in mindere mate) bestaat over dat alcoholgebruik kan leiden tot een gehoorverlies, omdat het in het oor een toxische omgeving creëert. Opvallend feitje: rumoer beïnvloedt ook de smaak. Bijvoorbeeld, bij rustige, zachte muziek smaakt alcohol zoeter dan bij harde muziek.

"Het zorgwekkendste is dat (net als oplosmiddelen en lawaai) de mix van alcohol en lawaai een groter risico opleveren voor het gehoor", aldus een onderzoeksstudie in 2007 van de University College of London. Dit fenomeen wordt ook wel 'cocktail party effect' genoemd. Nachtclubs hebben gewoonlijk geluidsniveaus van boven de 100db - veilig voor je gehoor voor maximaal 15 minuten. En als je daaraan alcohol toevoegt, zullen je haarcellen in ieder geval niet van het feest genieten.

Het bewijs is overweldigend. De WHO schat dat de kwestie in de midden- en hogere inkomenslanden vaker voorkomt, waar meer dan 50% van de jongeren blootgesteld kan worden aan onveilige geluidsniveaus. Uit een enquête uit 2008 van het Royal National Institute of Deaf People onder 2.711 festivalgangers is gebleken dat 84% gehoorproblemen ondervindt na het luisteren naar luide muziek.

Uit een recent onderzoek dat door de afdeling Hooroplossingen van Siemens in de Verenigde Staten werd uitgevoerd blijkt dat 46% van de 500 tieners last heeft van oorsuizen, fluittonen of oorpijn als gevolg van het luisteren naar harde muziek. Dit zijn sterke aanwijzingen voor gehoorbeschadiging. Het meest schokkende was dat 78% van de ondervraagde tieners weldegenlijk wist wat de risico's waren, maar ervoor koos om hun gehoor niet te beschermen. Bovendien gaf 78% toe dat hun ouders en leraren hen al eens hebben gewaarschuwd het geluidsvolume lager te zetten of gehoorbescherming te dragen.

Dus, wat kun je eraan doen? Ten eerste moeten leraren en ouders de jongeren beter informeren over en waarschuwen voor de schadelijke effecten. Ten tweede kunnen overheden overwegen een wettelijke grens te stellen aan de mate waaraan men blootgesteld mag worden aan hard geluid. Vergelijk het maar met de waarschuwingen tegen overmatig alcohol- en suikergebruik. Op dit moment zijn er richtlijnen voor industriële werknemers, maar geen effectieve wetgeving voor recreatieve blootstelling aan geluid (popconcerten, nachtclubs, discotheken, sportwedstrijden, etc). Zo zijn er bijvoorbeeld wel EU-standaarden die fabrikanten verplichten de gebruiker te waarschuwen voor overmatige blootstelling aan gevaarlijke geluidsniveaus (rond de 85dB), maar deze 'grenzen' zijn eenvoudig te overschrijden. Ze zijn niet verplicht en verder dan een waarschuwing van de fabrikant gaat het niet.

"Er zijn meer dan 43 miljoen tieners en jongvolwassenen in de wereld met een beperkend gehoorverlies."

Het bepalen van de grenzen is niet moeilijk. Fabrieken kennen deze grenzen al jaren. Over het algemeen hangt een acceptabele blootstelling af van het geluidsniveau en de duur van de blootstelling. Dit is geen raketwetenschap: een veilig geluidsniveau kan zonder al te veel moeite worden berekend en vervolgens worden weergegeven op muziekapparatuur of in bijvoorbeeld nachtclubs.

Er is een simpele vuistregel om gehoorschade te beperken. Voor een veilig geluidsniveau moet de muziekspelers gebruikt worden op ongeveer 60% van het maximale volume én niet langer dan 60 minuten per dag. Deze vuistregel is vooral handig in rumoerige omgevingen, zoals openbaar vervoer of cafés, waar je al gauw de neiging hebt het volume hoger te zetten om ongewenst rumoer te overstemmen.

Volgens de bovengenoemde EU-richtlijnen zijn fabrikanten verplicht om een rode markering aan te brengen bij geluid dat schadelijk kan zijn en een schriftelijke waarschuwing te plaatsen op de muziekspeler. Muziek is een vorm van plezier en -  net als de waterdruk van een tuinslang toeneemt als het uiteinde ervan wordt platgedrukt of dubbelgevouwen - bij kleine oren (baby's, kinderen en tieners) kunnen dezelfde geluiden een grotere druk veroorzaken dan bij grotere. Dus onthoud dat de aangegeven veilige grens een gemiddelde is en zeker niet van toepassing voor iedereen. Kortom, blijf zo mogelijk onder de veilige volumegrens van de muziekspeler.

Je kunt er ook voor kiezen om een (eventueel geluiddempende) hoofdtelefoon te gebruiken om geluid van buitenaf te blokkeren.  Er is een persoonijke geluidsmeter (gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeksresultaten) beschikbaar, die gekoppeld kan worden aan je muziekspeler en zo de luidheid en duur van blootstelling kan meten. Het apparaatje berekent hoe lang je iedere dag veilig naar muziek kunt luisteren. Je bereikt bijvoorbeeld 100% van je dagelijkse 'geluidsdosis' door een aantal uren naar muziek te luisteren op een matig volume, terwijl bij het maximale volume deze limiet al binnen enkele minuten bereikt wordt.

Voor jongeren is het moeilijk weerstand te bieden tegen de lokroep van nachtclubs, bars en sportevenementen. Als het ook maar enigszins mogelijk is, moeten ze pauzes inlassen en oordopjes dragen om hun gehoor te beschermen. Ook het geluid van de muziekinstallatie in auto's helpt niet echt als je een lange reis voor de boeg hebt. Geluiden zijn intenser in kleine ruimtes (zoals een auto) en het geluid van de razende banden op het asfalt zorgen ervoor dat je het geluid nog wel eens wilt opschroeven tot het hoogste niveau. Een investering in stillere banden is zeker het overwegen waard, net als het toepassen van de 60%-regel.

Sommige studies hebben zelfs aangetoond dat snurkende partners een oorzaak kunnen zijn van gehoorproblemen. Sommige mensen snurken heel hard. Zeker als je ernaast ligt, kunnen oordoppen op maat een uitkomst bieden. Immers, je bent nooit te voorzichtig als het op het beschermen van je gehoor aankomt.