Wat is toondoofheid oftewel amusie?

Vaak wordt van iemand die niet goed kan zingen, gezegd dat hij of zij toondoof is. Maar als je de hoge tonen niet kunt raken, wil dat nog niet zeggen dat je toondoof bent. Toondoofheid oftewel amusie, is een conditie van een persoon die muzieknoten niet van elkaar kan onderscheiden, meestal door het ontbreken van het vermogen om toonhoogten te onderscheiden.

Over de verschillende toonhoogten

Een toonhoogte is de laagheid of de hoogheid van een bepaald geluid. Als je bijvoorbeeld de eerste toets van een piano speelt, hoor je een lage toonhoogte. Als je de laatste toets aanslaat, hoor je een hoge toon.

De toetsen in de piano zijn bevestigd aan snaren die in lengte verschillen en geluid maken door trillingen. Toetsen die lagere noten produceren, zijn bevestigd aan langere snaren, terwijl hogere noten korte snaren hebben. Wanneer je een noot speelt, trilt de snaar en die trilling wordt overgedragen aan de omringende lucht. Zodra het geluid je oren en vervolgens je hersenen bereikt, wordt deze trilling omgezet in geluid. Korte snaren trillen sneller, waardoor je een hoge toon hoort.

Hoe weet je of je toondoof bent?

Er zijn verschillende manieren om erachter te komen of je toondoof bent. 
  • Je hebt moeite om muzieknoten van elkaar te onderscheiden met je gehoor.
  • Je kunt geen toon houden als je zingt.
  • Je kunt geen instrument bespelen, hoe vaak je ook oefent. 
Dit zijn veelvoorkomende symptomen van toondoofheid, maar als je deze problemen hebt, betekent het nog niet dat je echt toondoof bent of dat er sprake is van amusie. Veel mensen zingen vals of hebben geen goede zangstem. Meestal kunnen zij muziek prima horen en ook ervan genieten.

De hersenen van toondove mensen zijn anders

Mensen die echt toondoof zijn, hebben een perceptueel probleem waardoor ze geen onderscheid kunnen maken tussen de verschillende muzikale toonhoogtes. Als gevolg hiervan kunnen zij zelfs de meest eenvoudige deuntjes niet volgen.

In een wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat mensen met amusie een witte stof in hun hersenen hebben die dunner is dan bij mensen zonder muzikale problemen. Deze witte stof verbindt de rechter frontale kwab en de rechter temporale kwab. De rechter frontale kwab is het gebied van de hersenen waar hoger denken plaatsvindt. De rechter temporale kwab is het deel waar de geluidsverwerking plaatsvindt. Omdat toondove mensen een dunnere witte stof hebben, gaan onderzoekers ervan uit dat zij een zwakkere verbinding tussen deze twee delen van de hersenen hebben.

Het probleem zit niet in de oren, maar in de hersenen

Hoewel de mate van blootstelling aan muziek tijdens de kindertijd een rol kan spelen, is het onwaarschijnlijk dat omgevingsfactoren verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van amusie. Volgens onderzoek is de aandoening hoogstwaarschijnlijk genetisch van aard - erfelijk - wat wordt verklaard door het feit dat het probleem niet zit in het ontvangen van de toon, maar eerder in de manier waarop de hersenen deze verwerken. Het probleem zit niet in de oren, maar in de hersenen.
Toondoofheid is een neurale aandoening waarbij de zenuwen in het oor niet goed werken. Deze bundel zenuwen wordt boogvormige fasciculus genoemd die informatie - zoals geluiden - van het ene deel van de hersenen naar het andere stuurt. Bij mensen met amusie lijkt er een probleem te zijn met de verbindingsvezels tussen de auditieve cortex - het deel van de hersenen dat zich bezighoudt met het verwerken van geluid - en de motorische planningsgebieden van de hersenen. Toondove personen hebben meestal kleinere zenuwvezels in dat deel van hun hersenen; in feite ontbreekt een tak van die zenuwen volledig.

Het ontbreken van een referentiekader voor muziek

De reden dat toondove personen geluiden niet nauwkeurig kunnen reproduceren, is dat om dit te laten gebeuren, het verbindingspad volledig intact en volledig ontwikkeld moet zijn. Deze individuen lijken een aangeboren onderontwikkeld pad te hebben. Simpel gezegd, mensen met amusie kunnen letterlijk niet horen dat ze niet de juiste toonhoogte raken. De relatie tussen wat we kunnen horen en wat we kunnen produceren is zo met elkaar verbonden dat we zonder deze link niet in harmonie kunnen zingen.
Een interessant nadelig effect van amusie is dat deze mensen geen referentiekader hebben over hoe een muziekstuk verloopt. Als je een patroon in stijgende en dalende noten kunt detecteren, kun je anticiperen waar de muziek naartoe gaat. Als je dit patroon niet kunt herkennen, zul je de muziek waarschijnlijk ervaren als een hoogst onbevredigende, onbegrijpelijke chaos.

Is er iets tegen toondoofheid of amusie te doen?

Studies hebben aangetoond dat ritmische en melodische verwerking onafhankelijk van elkaar zijn. Mensen met amusie kunnen beats net zo nauwkeurig repliceren als mensen die goed kunnen horen en dezelfde hoeveelheid oefeningen krijgen. Dit is goed nieuws voor mensen die toondoof zijn, want - met de juiste oefeningen - kunnen zij prima een instrument bespelen en anderen laten genieten van hun muziek.
De informatie in dit artikel is uitsluitend voor educatieve en informatieve doeleinden. Deze informatie dient niet als vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij vragen over uw gezondheid altijd een arts of een andere zorgverlener.