Overview:

Absolute en relatieve toonhoogte: Wat is het verschil?

Mensen met een perfecte toonhoogte, ook wel “absolute toonhoogte” genoemd, bezitten een aangeboren gevoel voor toonhoogte, waardoor ze specifieke frequenties of muzikale tonen moeiteloos kunnen herkennen en onthouden. 3 Dit stelt hen in staat om zonder enige externe hulp een noot te identificeren als een A, C# of een andere toonhoogte. 4

Mensen met een relatieve toonhoogte vertrouwen op een referentiepunt, zoals een eerder gespeelde noot of een muziekinstrument, als zij tonen vergelijken. Absolute toonhoogte en relatieve toonhoogte vertegenwoordigen twee verschillende manieren om muzikale toonhoogtes waar te nemen.

Zoals eerder vermeld, verwijst de absolute toonhoogte naar het vermogen om een noot te identificeren zonder enige referentie. Aan de andere kant omvat de relatieve toonhoogte het vermogen om de onderlinge verhoudingen tussen tonen te identificeren.

Is de perfecte toonhoogte zeldzaam?

Het onderscheiden van de perfecte toonhoogte wordt doorgaans beschouwd als een zeldzame vaardigheid. Naar schatting heeft slechts 1 op de 10.000 mensen het vermogen de perfecte toonhoogte te identificeren. 1

Onderzoek wijst uit dat deze vaardigheid vaker voorkomt bij mensen met een muzikale achtergrond, zoals professionele musici of individuen die op jonge leeftijd met muziektraining zijn begonnen. De exacte oorzaken en mechanismen achter de ontwikkeling van de perfecte toonhoogte zijn nog altijd niet volledig duidelijk. 2

Word je geboren met perfecte toonhoogte of kun je het leren?

De vraag of de perfecte toonhoogte een aangeboren vermogen is of een aangeleerde vaardigheid blijft een onderwerp van discussie. Sommige studies suggereren een genetische aanleg voor de perfecte toonhoogte, wat impliceert dat mensen bij hun geboorte een grotere kans kunnen hebben om deze vaardigheid te ontwikkelen. 5 Tegelijkertijd worden ook omgevingsfactoren, zoals vroege muzikale training en blootstelling aan muziek, beschouwd als belangrijke factoren in de ontwikkeling ervan.

Aangenomen wordt dat zowel genetische als omgevingsfactoren samenwerken om de perfecte toonhoogte tot uiting te brengen.5

Voorbeelden van bekende artiesten met de perfecte toonhoogte

Enkele bekende personen waarvan wordt beweerd dat ze de perfecte toonhoogte hadden, zijn Ludwig van Beethoven en Wolfgang Amadeus Mozart, beide gevierde klassieke componisten. Ook artiesten als Billie Eilish, Elvis Presley en Michael Jackson worden genoemd als personen met de perfecte toonhoogte.

Door gebrek aan nauwkeurige historische documentatie is het moeilijk om definitief vast te stellen of deze artiesten daadwerkelijk over de perfecte toonhoogte beschikten.

Hoe kun je de perfecte toonhoogte testen?

Het testen van de perfecte toonhoogte kan op verschillende manieren worden gedaan:
  • Een veelgebruikte aanpak is de toonhoogte naam test, waarbij mensen een reeks geïsoleerde muzikale tonen te horen krijgen en wordt gevraagd ze te identificeren aan de hand van hun toonhoogte naam.
  • Een andere test bestaat uit het reproduceren van een gegeven noot op een muziekinstrument zonder enige referentietoon.
  • Daarnaast kunnen tests uit taken bestaan zoals het op gehoor herkennen van intervallen, akkoorden of melodieën. 8
Deze testen kunnen helpen bij het bepalen of iemand het vermogen heeft om tonen nauwkeurig te herkennen en te reproduceren zonder enige externe hulp.

Kun je de perfecte toonhoogte hebben bij gehoorverlies of als je een hoortoestel draagt?

Wat betreft perfecte toonhoogte en gehoorverlies: studies tonen aan dat personen met gehoorverlies, of die hoortoestellen gebruiken, mogelijk een afname in het herkennen van de perfecte toonhoogte ervaren. De mate van afname varieert, afhankelijk van de ernst en aard van het gehoorverlies.6

Soms kan gehoorverlies of een hoortoestel leiden tot volledig verlies van het herkennen van de perfecte toonhoogte, in andere gevallen vermindert deze vaardigheid enigszins. Van belang is dat gehoorverlies niet automatisch betekent het verlies van de perfecte toonhoogte. Mensen die dit ontwikkelden vóór het gehoorverlies, kunnen deze vaardigheid nog steeds bezitten.

Wat zijn grondfrequenties en harmonischen?

Vergelijkbaar met geluiden van de meeste muziekinstrumenten, wordt stemgeluid gevormd door complexe harmonische tonen. Deze tonen bestaan uit veel zuivere tonen (tonen bepaald door hun frequentie), genaamd harmonischen. 

Complexe harmonische tonen bestaan uit verschillende frequenties die veelvouden zijn van één enkele grondfrequentie (F0), wat de laagste frequentie van een geluidsgolf is. Bijvoorbeeld, als de F0 100 Hz (Hertz) is, zullen de hogere harmonischen 200 Hz, 300 Hz, 400 Hz, enzovoort zijn.

Is toonhoogte belangrijk voor spraakwaarneming?

Toonhoogte is cruciaal voor muziekperceptie en vooral voor spraakwaarneming. Het speelt een essentiële rol bij het onderscheiden van geluiden uit verschillende bronnen, zoals bij gesprekken van twee mensen tegelijk.

Het binnenoor, in de vorm van een slakkenhuis, bevat het basilair membraan. Dit is het belangrijkste mechanische onderdeel van het binnenoor dat reageert op geluidsgolven.

De massa en stijfheid van het basilair membraan veranderen van de basis naar de top van het slakkenhuis. Geluid met hoge frequentie (of hoge toonhoogte) zorgt voor maximale beweging van het basilair membraan aan de "basis" van het slakkenhuis (dichtbij de stapes - een van de drie binnenste botjes - zie artikel over Auditieve Ossikels), terwijl trillingen van geluid met lage frequentie zich over de lengte van het basilair membraan vanaf de basis verplaatsen en de apicale delen activeren - deze bevinden zich dieper in het slakkenhuis.7

De trillingspatronen scheiden binnenkomend geluid in componentfrequenties die verschillende delen van het slakkenhuis activeren. Elk punt langs het basilair membraan reageert op een beperkt frequentiebereik.

Bij gehoorverlies is waarneming van toonhoogtes - met zuivere en complexe tonen - vaak minder accuraat dan normaal.

Gehoorverlies gaat vaak samen met verminderde frequentieselectiviteit langs het basilair membraan. Dit betekent dat 'auditieve filters' langs het membraan breder zijn, en dus kan de precisie van frequentiediscriminatie (dat wil zeggen, beslissen of twee tonen dezelfde toonhoogte hebben of niet) minder nauwkeurig zijn. Het waarnemen van luidheid en het verwerken van timing of temporele aspecten van spraakklanken kunnen ook worden beïnvloed door gehoorverlies.

Samenvatting

Samenvattend kunnen we stellen dat de perfecte toonhoogte, ook bekend als absolute toonhoogte, een zeldzame en zeer begeerde vaardigheid is. Mensen kunnen hiermee muzikale noten nauwkeurig identificeren en reproduceren zonder externe referentie.

Het vermoeden bestaat dat zowel genetische als omgevingsfactoren invloed hebben op de perfecte toonhoogte, maar de exacte mechanismen hierachter zijn nog niet volledig begrepen.

Bekende historische artiesten zoals Beethoven en Mozart, evenals bekende muzikanten zoals Billie Eilish, Elvis Presley en Michael Jackson, worden geassocieerd met de perfecte toonhoogte.

De vaardigheid om de perfecte toonhoogte te herkennen en te reproduceren, is op diverse manieren te testen.  

Uiteindelijk wijst de relatie tussen het herkennen van de perfecte toonhoogte en gehoorverlies erop dat gehoorverlies invloed kan hebben op zowel muziek- als spraakwaarneming, maar de mate van impact kan van persoon tot persoon verschillen.

Referenties

1. Levitin, D. J., & Rogers, S. E. (2005). Absolute pitch: Perception, coding, and controversies. Trends in cognitive sciences, 9(1), 26-33.
2. Gregersen, P. K., Kowalsky, E., Kohn, N., & Marvin, E. (1999). Absolute pitch: prevalence, ethnic variation, and estimation of the genetic component. American Journal of Human Genetics, 65(3), 911-913.
3. Takeuchi, A. H., & Hulse, S. H. (1993). Absolute pitch. Psychological Bulletin, 113(2), 345-361.
4. Miyazaki, K. (1988). Musical pitch identification by absolute pitch possessors. Perception & Psychophysics, 44(6), 501-512.
5. Baharloo, S., Johnston, P. A., Service, S. K., Gitschier, J., & Freimer, N. B. (1998). Absolute pitch: an approach for identification of genetic and nongenetic components. American Journal of Human Genetics, 62(2), 224-231.
6.Oxenham AJ. (2008). Pitch perception and auditory stream segregation: Implications for hearing loss and cochlear implants. Trends Amplif., Dec;12(4):316-31. doi: 10.1177/1084713808325881. Epub 2008 Oct 30. PMID: 18974203; PMCID: PMC2901529.
7. Eggermont, J. (2017). Hearing Basics. Hearing Loss: Causes, Prevention and Treatment, Ch.1, 3-36.
8. What is Perfect Pitch? (2018). Geraadpleegd via: https://www.3d-varius.com/what-is-perfect-pitch/ op 8 juni 2023
De informatie in dit artikel is uitsluitend voor educatieve en informatieve doeleinden. Deze informatie dient niet als vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij vragen over uw gezondheid altijd een arts of een andere zorgverlener.